Jak napisać testament? Czy konieczny jest akt notarialny? Darmowy wzór!

Jeśli chodzi o finanse – nie uznaję istnienia tematów tabu. Śmierć jest czymś całkowicie naturalnym i (choć to z pewnością wstrząsające oraz dla wielu traumatyczne doświadczenie) również na nią trzeba się przygotować. A skoro wszyscy tutaj jesteśmy (lub staramy się być) ludźmi odpowiedzialnymi w obszarze finansów, prowadząc budżety domowe, planując inwestycje oraz zabezpieczając pieniądze na przyszłość dla nas i naszej rodziny, to jednym z obowiązków jest też zabezpieczenie interesów najbliższych po naszej śmierci. Dziś dam Wam kilka wskazówek dotyczących tego czym jest i jak napisać testament odręcznie, w jaki sposób dziedziczy się majątek w naszym kraju i kto może zostać spadkobiercą. Nie traktujcie jednak tego wpisu jako poradnik, a jedynie zachętę do zainteresowania się tym tematem.

Od początku: jak działa w Polsce dziedziczenie?

Za chwilę w bardzo dużym skrócie i uproszczeniu opowiem Wam, jak w Polsce dziedziczy się majątki. Przy okazji chciałbym zaznaczyć, że nie powinniście traktować tego wpisu jako poradnika i wyroczni. Testament naprawdę warto sporządzić z pomocą profesjonalisty i poświadczyć go notarialnie. Jako że nie jest to jednak jedyna opcja i prawo dopuszcza inne scenariusze, dlaczego miałbym o tym nie opowiedzieć? 😉

Ustawowy krąg dziedziczenia i grupy spadkowe

Podczas całego długiego życia gromadzimy różne dobra, przedmioty czy papiery wartościowe wchodzące w skład naszego majątku. W przypadku naszej śmierci dobra te w oczywisty sposób nie mogą po prostu przepaść, rozpłynąć się w powietrzu i przestać istnieć. Niezależnie od tego, czy sporządzimy testament, czy też całkowicie pominiemy tę sprawę, zgromadzone przez nas aktywa i pasywa będą przekazane ustawowym spadkobiercom według określonej kolejności (i to nie zawsze zgodnej z rzeczywistą wolą zmarłego). Prawo do dziedziczenia mają w przedstawionej kolejności:

  1. żona/mąż i zstępni (dzieci, wnuki) otrzymują spadek po równo z zastrzeżeniem, że współmałżonek nie może dostać mniejszej części niż 25% majątku,
  2. żona/mąż, rodzice, rodzeństwo i dzieci oraz wnuki rodzeństwa,
  3. dziadkowie i ich zstępni,
  4. pasierbowie i pasierbice,
  5. gmina i Skarb Państwa.

Sporządzenie testamentu może jednak tę kolejność znacznie zmodyfikować i właśnie po to się go sporządza – by samodzielnie zdecydować, co stanie się z majątkiem po naszej śmierci.

Co składa się na „majątek”?

Mówiąc krótko: wszystko, co posiadacie i co należy do Was. Mowa więc o pieniądzach w gotówce, środkach na koncie, środkach na depozytach, kontach maklerskich, papierach wartościowych, nieruchomościach i ruchomościach i wszystkim, co kiedykolwiek kupiliście, otrzymaliście w spadku, w darowiźnie lub znaleźliście i zgodnie z prawem stało się Waszą własnością. W skład majątku wchodzą także długi i zobowiązania – trzeba być tego świadomym. W końcu kredyty i pożyczki nie przepadają wraz ze śmiercią kredytobiorcy i ktoś musi je spłacić. No, chyba że spadkobiercy w porę dokonają tak zwanego odrzucenia spadku, co sam niejednokrotnie czyniłem na wieść o śmierci bardzo dalekiego członka rodziny, co do kondycji finansowej którego nie miałem pewności.

Pamiętajcie, że jeśli umrze Wasz daleki krewny, a występujący w pierwszej kolejności spadkobiercy (na przykład dzieci czy wnuki) odrzucą spadek, wierzyciele mogą zapukać do Waszych drzwi. Na nic zdadzą się wówczas tłumaczenia, że wujka ostatni raz widzieliście 35 lat temu, gdy na komunię dawał Wam w prezencie kolorowy długopis.

Czym jest testament?

Testament to świadome rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Wszystkie kwestie związane ze sporządzeniem i realizacją testamentu reguluje w Polsce kodeks cywilny. Sporządzenie testamentu powoduje zmianę porządku dziedziczenia. Do tej czynności można przystąpić na kilka sposobów. Dwa najpopularniejsze rodzaje testamentów to testament własnoręczny oraz notarialny.

  • Testament notarialny – ma formę aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza. Dostępny jest w jego kancelarii po okazaniu aktu zgonu.
  • Testament własnoręczny (inaczej holograficzny) – jego najważniejszą cechą jest to, że musi być w całości spisany ręcznie – zarówno treść, jak i podpis. Nie ma możliwości wydrukowania gotowego wzoru i złożenia wyłącznie podpisu (w takiej sytuacji będzie nieważny). O tym, jak go napisać, powiem więcej w dalszej części artykułu. Testament własnoręczny trzeba również osobiście zabezpieczyć i przemyśleć, kogo powinniśmy poinformować o jego istnieniu. W przypadku tego rodzaju dokumentu nie istnieje żaden prawny zapis, który potwierdzałby sporządzenie testamentu przez testatora. W skrajnych przypadkach może więc do dochodzić do zatajenia faktu istnienia testamentu lub jego zniszczenia.

Istnieją także inne rodzaje testamentów, w tym testament wojskowy, ustny, podróżny i allograficzny (sporządzany ustnie w obecności urzędników). To jednak szczególne sytuacje spotykane niezwykle rzadko, dlatego nie będę poświęcał im czasu w tym artykule. Zainteresowanych odsyłam po prostu do wyszukiwarki.

Jak napisać testament, żeby miał jakąkolwiek wartość?

Na początku chciałbym zaznaczyć, że moje stanowisko w tej kwestii jest jednoznaczne: uważam, że testament to zbyt ważna sprawa, by nie oddać tego w ręce profesjonalisty. Wizyta u notariusza pozwoli Wam nie martwić się o kwestie prawne i techniczne związane ze sporządzeniem tego dokumentu. Ponadto trwa to dosyć krótko, a sama usługa jest zaskakująco niedroga. Maksymalna taksa notarialna za sporządzenie podstawowego testamentu to 50 zł + VAT. W przypadku bardziej skomplikowanego testamentu z zapisem windykacyjnym koszt rośnie do poziomu 200 zł + VAT, co nadal nie jest dużą kwotą. Biorąc pod uwagę, że podczas kupna domu, działki lub mieszkania opłaty notarialne mogą wynosić nawet 10.000 zł, 200 zł za zabezpieczenie swoich interesów po śmierci wydaje się niewygórowaną kwotą. Być może odczaruje to mit, że sporządzanie testamentu jest wyłącznie dla osób najlepiej sytuowanych i z dużymi majątkami. Niezależnie od tego, ile pieniędzy znajduje się na naszym koncie, jakim samochodem jeździmy i gdzie mieszkamy – sporządzenie testamentu zaoszczędzi naszym bliskim wielu kłopotów i administracyjnych niezręczności.

Załóżmy jednak, że z jakiegoś powodu nie możecie oddać sprawy w ręce fachowca. Pozostaje Wam więc sporządzenie odręcznego testamentu holograficznego. W tym celu powinniście wziąć do ręki kartkę i długopis (w zasadzie możecie użyć dowolnych narzędzi, które pozwolą sporządzić czytelny zapis, co do treści którego nie będzie wątpliwości), a następnie sporządzić testament, na którym znajdą się takie informacje, jak:

  • Rozporządzenie majątkiem, czyli główna treść testamentu. Powinniśmy zawrzeć w tym miejscu nazwiska spadkobierców. Co ważne, w testamencie własnoręcznym nie zawrzecie tak zwanych zapisów windykacyjnych, czyli nie przekażecie konkretnych składników majątku konkretnym osobom. Jeśli w jego treści swój samochód przekażecie synowi, a działkę budowlaną córce, prawnie oboje dzieci będzie w równym stopniu dziedziczyło jeden i drugi przedmiot (choć oczywiście mogą ustalić podział majątku zgodnie z wolą rodzica). Chcąc zawrzeć takie zapisy w swoim testamencie, konieczne jest sporządzenie dokumentu notarialnego. W tym miejscu możecie też wskazać ewentualnych wydziedziczonych (warto opisać szerzej, jaki jest powód wydziedziczenia oraz podkreślić, że nie wybaczyliśmy tej osobie czynów, które spowodowały wydziedziczenie).
  • Data sporządzenia oraz czytelny podpis poniżej tekstu dotyczącego rozporządzeń majątkowych. Wszystkie zapisy poniżej podpisu będą nieważne! Dlatego ważne jest też, by podpis został złożony w taki sposób, by nikt nie zdołał „wcisnąć” ponad nim dodatkowego tekstu.

Jak napisać testament odręczny?


Pamiętajcie, że testament sporządza się osobiście dla własnego majątku. Nie istnieje coś takiego, jak testament wspólny (na przykład ze współmałżonkiem). Taka praktyka sprawi, że testament nie będzie uznany za zgodny z prawem i majatek zostanie rozdysponowany według ustawowego porządku z całkowitym pominięciem testamentu.

Zachowek – co to takiego?

Jeśli w testamencie zostaną wskazani spadkobiercy, wśród których nie będzie oznaczonych zstępnych (czyli dzieci i wnuków, rodziców zmarłego oraz współmałżonka) to i tak przysługuje im tak zwany zachowek, czyli połowa wartości tego, co przysługiwałoby im ustawowo, gdyby testament w ogóle nie został sporządzony. Jeśli wymienione osoby są trwale niezdolne do pracy lub nieletnie, to mogą liczyć na 2/3 ustawowej wartości swojej części majątku.

Tak więc nieuwzględnienie kogoś w swoim testamencie nie jest jeszcze tym słynnym (czy wręcz filmowym) wydziedziczeniem. O wydziedziczeniu mówimy dopiero wtedy, gdy jasno pozbawimy zstępnych, rodziców lub współmałżonków prawa do zachowku, uwzględniając to w treści testamentu. Do wydziedziczenia trzeba mieć jednak dobry powód (i to jeden ze wskazanych przez prawo). Do takich powodów zaliczamy między innymi:

  • uporczywe postępowanie niezgodnie z zasadami współżycia społecznego,
  • popełnienie przestępstwa zagrażającego życiu, zdrowiu lub poczuciu godności spadkodawcy lub osoby mu bliskiej,
  • zaniedbywanie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.



W praktyce więc można wydziedziczyć przykładowo dziecko, które nie interesowało się losem chorego lub niedołężnego rodzica, współmałżonka stosującego przemoc wobec spadkodawcy czy wnuka łamiącego wszelkie zasady współżycia w społeczeństwie, zachowującego się nagannie i przynoszącego wstyd rodzinie – tak w skrócie 😉

Co zrobić z testamentem? Jak go zabezpieczyć po sporządzeniu?

W przypadku testamentu sporządzanego przez notariusza sprawa jest prosta. Od 2011 w Polsce funkcjonuje Notarialny Rejestr Testamentów (w skrócie NORT). Na wniosek testatora, czyli osoby sporządzającej swój testament, notariusz może nieodpłatnie wprowadzić do rejestru informację o istnieniu testamentu wraz z informacją o miejscu jego przechowywania. Dzięki temu dowolny notariusz na naszą prośbę, po okazaniu aktu zgonu, będzie mógł zweryfikować istnienie testamentu i poinformować, w której kancelarii otrzymamy wypis dokumentu (w rejestrze nie znajdziemy jednak jego treści – informacja o istnieniu testamentu jest też bezwzględnie niejawna do momentu śmierci testatora). W przypadku testamentu notarialnego, notariusz ma obowiązek przechowywać dokument przez 10 lat. Po tym czasie przekazuje go do archiwum ksiąg wieczystych właściwego sądu rejonowego. Co ważne, brak wpisu do rejestru nie sprawia, że testament nie istnieje lub jest nieważny. Wpis można też usunąć bez szkody dla testamentu w dowolnym momencie.

Jak napisać testament? Najlepiej u notariusza!

W przypadku testamentu pisanego odręcznie najlepiej jest poinformować rodzinę lub inne zaufane osoby (najlepiej więcej niż jedną) o miejscu jego przechowywania. Do jednego pudełka polecam zresztą włożyć także inne ważne dokumenty, które po Waszej śmierci mogą ułatwić rodzinie na przykład: odnalezienie Waszych inwestycji, polis, rachunków bankowych oraz innych aktów notarialnych. Na temat osobistej czarnej skrzynki na wypadek śmierci napisałem kiedyś osobny artykuł.

Przykłady testamentu odręcznego + bardzo ważna uwaga!

Powiem to już nie pierwszy raz: poniższe wzory to tylko przykłady. Celowo nie zamieszczam ich w formie pliku do pobrania i edycji, bo nie powinniście ich drukować. Testament będzie ważny wyłącznie wtedy, gdy napiszecie go osobiście i odręcznie. Nie wystarczy wyłącznie Wasz podpis.

Szczególnie ważny jest także fakt, że testament nie musi być napisany specjalistycznym, prawniczym językiem. Jego treść ma być jasna, czytelna i zgodna z prawem – to jedyny warunek. Poniżej możecie zobaczyć dwa przykłady w pełni zgodnego z prawem testamentu (biorąc pod uwagę, że wybrany przeze mnie font ma imitować pismo odręczne ;)).

Jak napisać prosty testament?
Jak napisać testament z wydziedziczeniem?

JAKDOROBIC.PL
W ŚWIETLE SOCIAL MEDIÓW


10

lat
na rynku

25

tysięcy
polubień

7

tysięcy członków
grupy

2.5

tysięcy
artykułów