Na podstawie symulacji dotyczących przyszłej emerytury, które co jakiś czas otrzymujemy z ZUS-u, można dojść do wniosku, że wsparcie ze strony państwa w tym okresie będzie niemal nieodczuwalne. Optymiści zakładają, że przyszłe emerytury będą kształtować się na poziomie 20-30% ostatniego wynagrodzenia. Pesymiści twierdzą wręcz, że emerytur z ZUS-u w ogóle nie będzie! Warto zatem już teraz zadbać o swoją przyszłość i godny byt na starość. W związku z tym, coraz większym zainteresowaniem cieszą się rozwiązania finansowe, które pozwalają zgromadzić odpowiedni kapitał, a przy okazji uniknąć opodatkowania zgromadzonych oszczędności. Jak pewnie się domyślacie, chodzi tu o konta emerytalne IKE i IKZE. W dzisiejszym artykule ujawniam podstawowe informacje dotyczące tych rozwiązań. Warto, nie warto? Ocenicie sami 😉
Trzy filary emerytalne – o co chodzi?
Dane dotyczące wysokości przyszłych emerytur prezentowane w ciągu ostatnich lat przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie napawają optymizmem. Szacuje się, że w 2050 roku emerytura przeciętnego Polaka w najbardziej optymistycznym wariancie będzie wynosić około 43% obecnego wynagrodzenia. Oznacza to, iż polski system ubezpieczeń społecznych w porównaniu do innych europejskich państw plasuje się na ostatnich miejscach w rankingach.
Nikt już chyba nie ma złudzeń, że tak zwany pierwszy filar (czyli emerytura z ZUS) jest nieudolnym tworem i nie będzie w stanie udźwignąć ciężaru przyszłych świadczeń, które mają zostać wypłacone emerytom. Drugi filar opiera się na subkontach ZUS oraz Otwartych Funduszach Emerytalnych (OFE), czyli prywatnych instytucjach finansowych, które znajdują się pod nadzorem KNF, a których zadaniem jest inwestowanie wpłacanych przez obywateli składek w efektywny sposób. Przynajmniej tak miało być 😉 Inwestycje wiążą się oczywiście z naturalnym ryzykiem, o którym informuje prospekt każdego funduszu.
Dokonując wyboru OFE, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na wysokość stopy zwrotu z zarządzanego kapitału w perspektywie długoterminowej. Niech nie zmylą Was piękne wyniki, ale prezentowane za ostatnie 6, czy nawet 12 miesięcy (choć i te należy traktować z rezerwą – dotychczasowe zwroty nie gwarantują, że w przyszłości wykres będzie wyglądał tak samo). Chodzi o to, aby fundusz przynosił realne dochody regularnie i w dłuższej perspektywie.
Jeśli chodzi natomiast o trzeci filar, to należą do niego dobrowolne formy oszczędzania na przyszłą emeryturą, czyli Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) oraz Indywidualne Konta Emerytalne (IKE). Czym się różnią i dlaczego warto zaufać trzeciemu filarowi, czyli przechodzimy do głównego punktu programu!
IKE, IKZE – co to jest i jak działa?
Oszczędzanie na przyszłą emeryturę w ramach trzeciego filaru ma jedną zasadniczą zaletę. Zgromadzone tam środki są zwolnione z 19-procentowego podatku od zysków kapitałowych (czyli tak zwanego podatku Belki) oraz podatku dochodowego od osób fizycznych. Na dodatek precyzyjnie określono zasady ich dziedziczenia. Zarówno samodzielne oszczędzanie na lokatach bankowych, inwestowanie w obligacje skarbowe, jak i kupowanie akcji spółek giełdowych nie da podobnego efektu. Inwestując w ten sposób, nie da się uniknąć opodatkowania, które znacząco redukuje przyrost zgromadzonych oszczędności.
W przypadku indywidualnych kont emerytalnych (IKE) zasada inwestowania jest prosta: składki muszą zasilać konto przez okres co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych, a środki nie mogą być wypłacone wcześniej niż z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego. Natomiast w przypadku IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego), ulga podatkowa jest odczuwalna niemal natychmiast, ponieważ kwoty wpłacane na rachunek zmniejszają podstawę opodatkowania. Kończąc inwestycję w ramach IKZE, należy jednak zapłacić 10-procentowy zryczałtowany podatek od całej inwestycji. W związku z tym, IKZE najbardziej opłaca się osobom wpadającym drugi próg podatkowy (czyli zarabiają więcej niż 120.000 zł). Różnica między 32% a 10% robi wrażenie, a pamiętajmy, że do tego dochodzi zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych.
IKE, IKZE – jak zacząć oszczędzać?
Konto emerytalne IKE lub IKZE zakłada się poprzez podpisanie umowy z:
- Towarzystwem Funduszy Inwestycyjnych (TFI),
- bankiem,
- zakładem ubezpieczeń,
- domem maklerskim.
To właśnie ostatnia grupa podmiotów notuje największy wzrost zainteresowania ze strony oszczędzających. To dobry prognostyk – choć domy maklerskie nie są tak prostym i oczywistym wyborem, jak dostępne wszędzie banki, to dają możliwość najtańszego inwestowania w IKE/IKZE – oferują zazwyczaj najniższe koszty i najwięcej aktywów (w tym tanie ETF-y). Najpopularniejsze są jednak konta emerytalne prowadzone w bankach i TFI.
Każdy z wymienionych podmiotów określa zasady gromadzenia środków i dokonywania wpłat na konta. Co ważne, istnieje możliwość równoległego oszczędzania w ramach IKE oraz IKZE. W ten oto sposób zmaksymalizujecie korzyści, wynikające z “emerytalnej tarczy podatkowej”. Pamiętajcie jednak, iż w danym momencie można posiadać tylko jedno konto emerytalne i tylko jedno konto zabezpieczenia emerytalnego. Dodatkowym ograniczeniem jest brak możliwości oszczędzania wspólnie z małżonkiem.
Taki zabieg pozwala jednak prowadzić bardziej zróżnicowaną strategię pomnażania oszczędności. Co więcej, możliwy jest transfer środków już zgromadzonych w ramach IKE lub IKZE do innej instytucji finansowej, prowadzącej tego typu konta. Inwestowanie w ramach trzeciego filaru można rozpocząć z chwilą osiągnięcia 16. roku życia, pod warunkiem zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W tym przypadku wysokość wpłat na konto nie może przekroczyć dochodów, jakie małoletni uzyskał w danym roku kalendarzowym. To ograniczenie dotyczy jednak wyłącznie osób niepełnoletnich. Jeśli zatem Wasza pociecha ma przykładowo 16 lat i pracuje w McDonald’s, możecie jej założyć konto emerytalne.
Spójrzcie, ile pieniędzy będziecie w stanie zgromadzić na przyszłość, jeśli zaczniecie oszczędzać w ramach IKZE w wieku 30 lat:
Co się dzieje ze środkami zgromadzonymi w ramach IKE lub IKZE?
Umowa podpisywana z instytucją prowadzącą konto emerytalne określa zasady inwestycji: wskazuje częstotliwość dokonywania wpłat oraz ich minimalną wartość. Jednak bez obaw. W wielu przypadkach nie ma jakichkolwiek wymogów, co do regularności wpłat. Wy sami możecie wybrać, jak często chcecie odkładać środki na emeryturę. Konieczny jest natomiast wybór formy inwestowania środków zgromadzonych na IKE lub IKZE, a możliwości jest wiele, zaczynając od klasycznego konta oszczędnościowego, po obligacje skarbowe, kończąc na kupnie jednostek funduszy inwestycyjnych, czy też samodzielnym zakupie instrumentów finansowych poprzez rachunek maklerski. Ważną rzeczą, o której wielu oszczędzających nie wie, jest fakt, że konta IKZE i IKE oferowane przez różne instytucje nie są produktami jednolitymi. IKE/IKZE to w zasadzie tylko „forma prawna” prowadzenia konta. To, w co zainwestujecie, zależy już tylko od Was i od wyboru odpowiedniego dostawcy usługi. Konta emerytalne mogą obejmować ryzykowne portfele inwestycyjne składające się z 100% akcji młodych spółek, mieszankę akcji i obligacji, akcje dywidendowe gigantów lub skupiać się na bezpiecznych obligacjach czy nawet lokatach.
IKE i IKZE dają ogromną swobodę inwestowania i oszczędzania
Możliwości jest całkiem sporo. Od Waszego podejścia do ryzyka oraz tego, jak wiele czasu pozostało do planowanej emerytury, powinniście zdecydować, w co zainwestujecie w ramach konta emerytalnego.
- Jeśli chodzi o konta oszczędnościowe i lokaty terminowe, to ich podstawową zaletą jest niewielkie ryzyko, jakie wiąże się z tą inwestycją. Wadą jest natomiast potencjalnie mniejszy (ale za to pewny) zysk. Ta forma oszczędzania opiera się na oprocentowaniu zmiennym naliczanym w skali roku. W tym przypadku dobrze jest zwrócić uwagę na kapitalizację odsetek.
- Kolejną formą inwestowania środków zgromadzonych w ramach IKE o niskim ryzyku straty są obligacje skarbowe. Możliwy jest wybór między obligacjami dwu, trzy, czteroletnimi oraz dziesięcioletnimi. W przypadku IKZE nie ma możliwości inwestowania w obligacje skarbowe.
- Rozwiązaniem dedykowanym bardziej odważnym inwestorom jest zakup jednostek funduszy inwestycyjnych. W tym przypadku należy liczyć się z prowizjami pobieranymi przez TFI z tytułu zarządzania środkami zgromadzonymi w ramach funduszu. Dużą zaletą jest natomiast możliwość niemal dowolnego kreowania własnego portfela inwestycyjnego. Może on składać się z funduszy inwestujących w akcje spółek krajowych i zagranicznych, w obligacje skarbowe i korporacyjne, czy też w bony skarbowe. Ponadto fundusze w ramach IKE i IKZE zazwyczaj zwolnione są z opłat za nabycie i umorzenie jednostek.
Oczywiście długoterminowa inwestycja wyłącznie w akcje daje potencjalnie największy zysk, ale jest też obarczona największym ryzykiem. Inną formą oszczędzania nadwyżek finansowych zgromadzonych na koncie emerytalnym jest zakup instrumentów finansowych we własnym zakresie poprzez rachunek maklerski. W tym przypadku o strategii inwestowania decyduje wyłącznie właściciel konta emerytalnego. Dlatego też ten sposób pomnażania oszczędności przeznaczony jest dla osób, które mają sporą wiedzę i doświadczenie związane z inwestowaniem na giełdzie. W końcu to od Waszych decyzji będzie zależał standard życia na emeryturze.
IKE, IKZE – limit wpłat w 2023
Wybór właściwego rozwiązania (IKZE/IKE) powinien być podyktowany przede wszystkim aktualną sytuacją finansową inwestującego. Istnieje w końcu możliwość prowadzenia dwóch kont równocześnie, i taki wybór właśnie Wam rekomenduję. Jeśli jednak nie macie na tyle wysokich wolnych środków pieniężnych, by “obdarować” oba konta, a jednocześnie zależy Wam na jak najszybszym osiągnięciu korzyści podatkowych, wówczas dobrym rozwiązaniem będzie wybór w pierwszej kolejności konta IKZE.
W przypadku IKZE korzyści podatkowe będą widoczne każdego roku, ponieważ kwoty wpłacone na konto podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Za założeniem IKE przemawia natomiast brak podatku od zysków kapitałowych, który poważnie spowalniał wzrost oszczędności. Jednak uwaga – zarówno dla IKE jak i IKZE przewidziano roczny limit wpłat.
W 2023 roku limity wpłat wynoszą:
- IKE – 20.805 zł do końca roku 2023.
- IKZE – 8322 zł do końca roku 2023 oraz 12.483 zł w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.
Powyższe kwoty nie są oczywiście przypadkowe. Limit IKE wyznacza 3-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku IKZE mówimy o mnożniku 1,2 oraz 1,8 w przypadku przedsiębiorców.
Na tę chwilę nie znamy jeszcze oficjalnych limitów IKE/IKZE na 2024 rok, jednak powinny się one pojawić na stronie podatki.gov.pl lada moment. To, czego możemy być w praktyce pewni, to ich kolejny wzrost, zgodnie z przeciętnym wynagrodzeniem.
Szczegóły znajdziesz na stronie gov.pl.
Kiedy można wypłacić oszczędności zgromadzone w ramach IKE lub IKZE?
W przypadku IKE istnieje konieczność utrzymania zgromadzonych środków na koncie do chwili ukończenia 60 lat lub nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury. Dodatkowo należy spełnić jeszcze jeden warunek: wpłaty na indywidualne konto emerytalne muszą być dokonywane co najmniej w 5 dowolnie wybranych latach kalendarzowych albo połowa wartości wpłat musi zasilić konto nie później niż w okresie 5 lat poprzedzających złożenie dyspozycji wypłaty. Tylko w takiej sytuacji możliwe jest uniknięcie opodatkowania oszczędności zgromadzonych w ramach IKE podatkiem Belki.
Wcześniejsze wycofanie całości lub części środków będzie się wiązało z dodatkowym obciążeniem podatkowym. Z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego lub nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury, środki zgromadzone w ramach IKE mogą być wypłacone jednorazowo lub ratalnie. Oszczędności podlegają dziedziczeniu i zwolnione są z podatku od spadku i darowizn.
Przywilej dziedziczenia oraz zwolnienia z podatku od zysków i darowizn dotyczy również środków na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego. Zasadniczą różnicą jest jednak to, że z wypłatą oszczędności zgromadzonych w ramach IKZE należy poczekać do osiągnięcia 65 roku życia. Przedwczesna likwidacja konta IKZE skutkować będzie naliczeniem podatku od zysków kapitałowych w deklaracji PIT.
W przypadku IKZE również wymagane są wpłaty przez okres co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych. Środki zgromadzone w ramach IKZE podlegają jednak opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Wynosi on 10% i potrącany jest od kwoty wpłaty na konto bankowe. Odmiennie niż w IKE, tutaj nie ma możliwości wypłaty oszczędności w ratach. Złożenie deklaracji wypłaty środków wiąże się z likwidacją konta.
IKE, IKZE – różnice
Podsumowując, należy wskazać na trzy zasadnicze różnice między opisywanymi rozwiązaniami finansowymi, które umożliwiają oszczędzanie w ramach trzeciego filaru.
- IKE i IKZE różnią się przede wszystkim wysokością rocznego limitu dokonywanych wpłat.
- Kolejną różnicą jest wiek, który umożliwia wypłatę zgromadzonych oszczędności. W przypadku IKE – 60 lub 55 lat, w przypadku IKZE – 65 lat.
- Trzecia różnica dotyczy zwolnień podatkowych – brak podatku Belki w przypadku IKE oraz możliwość corocznego odliczenia wpłat od podstawy opodatkowania PIT w przypadku IKZE (poza zwolnieniem z podatku od zysków kapitałowych).
Oprócz wskazanych różnic, oba rozwiązania są jednak bardzo podobne do siebie i z założenia mają się uzupełniać, a nie być konkurencyjnym produktem.
