Wiecie, że w Polsce istnieje darmowa pomoc prawna? Statystyka wskazuje, że większość z nas nie ma o tym pojęcia. W naszym kraju funkcjonuje jednak system nieodpłatnej pomocy prawnej. Jego celem jest wyciąganie obywateli z różnej maści kłopotów. W szczególności tych, którzy w wyniku chwilowych problemów nie mogą pozwolić sobie na opłacenie honorarium prawnika. Opowiem Wam dziś o tym kto i na jakiej zasadzie może skorzystać z darmowej pomocy. Wskażę też kilka miejsc, które pomogą Wam, również za darmo, uzyskać poradę prawną, a które to nie są związane z żadnymi organami państwowymi.
Rządowe formy darmowej pomocy prawnej
Najpierw usystematyzujmy sobie dostępne informacje. Początkiem roku 2016 w Polsce weszła w życie ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, dająca (przynajmniej teoretycznie) możliwość zasięgnięcia porady prawnej tym osobom, które z określonych powodów nie mogą udać się do dowolnego prawnika. Miało to pomóc obywatelom wykluczonym ekonomicznie oraz w trudnej sytuacji życiowej. Ustawa przeszła nowelizację i od 2019 roku z nieodpłatnej pomocy prawnej skorzystać może każda osoba, która oświadczy, że koszty odpłatnej pomocy prawnej są dla niej zbyt duże i nie może sobie na to pozwolić.
Kto udziela takiej pomocy?
Obecnie w kraju działa około 1500 punktów, w których otrzymać możecie darmową pomoc. W każdym powiecie znajdują się co najmniej dwa punkty:
- nieodpłatnej pomocy prawnej,
- nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego,
- nieodpłatnej mediacji.
Ich lista dostępna jest na stronie każdego urzędu starostwa powiatowego. Istnieje także interaktywna mapa punktów na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości (linki w dalszej części), jednak ma ona jedynie charakter poglądowy i może być nieaktualna, a poza tym, w chwili powstawania tego artykułu… nie działa.
Gdzie szukać konkretnych namiarów?
Na wizytę możecie umówić się telefonicznie lub online (opcja ta nie jest dostępna w każdym powiecie).
Nie obowiązuje rejonizacja. Z pomocy możecie skorzystać w dowolnym miejscu w kraju, niezależnie od swojego miejsca zamieszkania czy zameldowania.
Pomocy prawnej udzielają prawnicy: adwokaci i radcowie prawni. Poradami obywatelskimi zajmują się doradcy.
Darmowa pomoc prawna – kto i w jakim zakresie może skorzystać
Jeszcze do końca 2018 roku z darmowej pomocy skorzystać mogły określone grupy obywateli (między innymi osoby do 26. roku życia a także osoby po 65. roku życia, kombatanci i weterani, posiadacze Karty Dużej Rodziny czy kobiety w ciąży).
Od początku 2019 roku sytuacja ma się inaczej. Z nieodpłatnej pomocy prawnej skorzystać może każda osoba, której zwyczajnie nie stać na opłacenie usług prawnika.
W celu otrzymania pomocy należy jedynie złożyć stosowne oświadczenie, w którym wskażecie, że nie jesteście w stanie ponieść wymienionych kosztów.
Jeśli porada prawna dotyczy prowadzonej działalności gospodarczej, przedsiębiorca musi złożyć także oświadczenie o niezatrudnianiu żadnych pracowników w ciągu ostatniego roku.
Aktualny wzór oświadczeń znajdziecie na stronie dowolnego urzędu starostwa powiatowego lub bezpośrednio w punkcie, do którego udacie się w celu otrzymania pomocy prawnej.
Z nieodpłatnej pomocy prawnej mogą skorzystać osoby, które znalazły się w kłopotliwym położeniu z różnych powodów. Mogą to być problemy w miejscu pracy czy powstanie spirali zadłużenia. Przedmiotem porad mogą być alimenty, odziedziczone długi, nieskuteczna reklamacja produktu czy spór z usługodawcą.
Prawnik pomoże Wam w przygotowaniu odpowiedniego pisma, opracuje plan działania i zaproponuje konkretne kroki.
Dostępna jest także bezpłatna usługa mediacji – na przykład pomiędzy dwiema stronami, będącymi w sporze.
Co istotne, z usługi wyłączone są sprawy z podejrzeniem występowania przemocy w jakiejkolwiek formie. Porady nie uzyskacie także wtedy, gdy w tej sprawie toczy się już postępowanie sądowe.
Kontrowersje wokół ustawowej bezpłatnej pomocy prawnej
Powiedzieć o obecnym systemie rządowej bezpłatnej pomocy prawnej, że jest nieskuteczny, to jak nic nie powiedzieć. Projekt ma ogromne problemy na wielu płaszczyznach. Głównym z nich jest to, że mało osób w ogóle o nim wie. Druga sprawa, to brak wsparcia na etapie sądowym. Bezpłatna pomoc prawna ma bowiem charakter przedsądowy. Obywatel może udać się tam w razie kłopotów, ale nie otrzyma za darmo wsparcia już podczas prowadzonych postępowań sądowych. Oczywiście możliwe jest otrzymanie tak zwanego obrońcy z urzędu, jednak to dwa różne narzędzia, które nie mają ze sobą nic wspólnego. W większości przypadków jest więc tak, że pomocy przedsądowej udziela nam jeden prawnik, a zupełnie inna osoba zostaje obrońcą.
Więcej informacji o realizacji zapisów ustawy znajdziecie na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości i w gov.pl.
Pozarządowa darmowa pomoc prawna
Musicie jednak wiedzieć, że możliwości uzyskania darmowej pomocy prawnej nie kończą się na tym, co serwuje nam państwo. W Polsce oraz poza jej granicami działa mnóstwo fundacji i organizacji non-profit, które pomagają osobom pokrzywdzonym w wyniku różnych zdarzeń. Poniżej wymienię kilka z nich, choć to tylko niewielki odsetek wszystkich podmiotów.
Fundacja Helsińska
Jedna z najbardziej rozpoznawalnych fundacji, działających na rzecz praw człowieka. To apolityczna organizacja, założona na początku 1990 roku.
Fundacja Helsińska zajmuje się przypadkami łamania praw człowieka: bezprawnymi zatrzymaniami przez policję oraz inne służby, sprawami cudzoziemców, uchodźców i migrantów, pomocą dla dziennikarzy, i blogerów. Fundacja zajmuje się także edukacją obywateli w zakresie własnych praw, praw funkcjonariuszy i zasad organizowania zgromadzeń, i demonstrowania własnych poglądów zgodnie z literą prawa.
Świadkowie i osoby pokrzywdzone powinny zajrzeć na stronę fundacji.
Uniwersyteckie Poradnie Prawne
Doskonałym pomysłem może być także zwrócenie się do Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych. Są to jednostki organizowane przy uczelnianych wydziałach prawa i administracji, w których pomoc prawną świadczą studenci uniwersytetów. Wszystko odbywa się oczywiście pod czujnym okiem pracowników naukowych, będących już prawnikami.
Tak zwane kliniki prawa funkcjonują nie tylko w Polsce, ale także w wielu krajach, kształcących przyszłych prawników.
Kontaktu szukajcie na oficjalnej stronie. Link do interaktywnej mapy znajduje się tutaj.
Fundacja Konsumentów
W przypadku nieuznanych reklamacji wadliwego towaru lub innych problemów ze sprzedawcą lub usługodawcą z pomocą przyjść może Fundacja Konsumentów.
Fundacja opublikowała na swojej stronie darmowy mini-przewodnik dla konsumentów. Znajdziecie tam kontakt do osób, które pomogą Wam w kryzysowych sytuacjach, z podziałem na rodzaj usług i kategorie problemów.
Jeśli nie znajdziecie tam odpowiedniej wskazówki, możecie skierować wiadomość e-mail pod adres: [email protected] lub zadzwonić na infolinię konsumencką pod numerem: 801 440 220.
Działalność pro bono kancelarii adwokackich i radcowskich
Wiele prywatnych kancelarii, działających w Waszym pobliżu, pełni misję niesienia pomocy, świadcząc swoje usługi nieodpłatnie – dla określonych klientów.
Każda kancelaria może oferować swoją pomoc na różnych, określonych przez siebie, warunkach. Najprostszym sposobem będzie więc przejrzenie internetu w poszukiwaniu najbliższych kancelarii i odszukanie takich informacji w ich witrynach internetowych lub zapytanie podczas kontaktu telefonicznego. Od razu zaznaczam – naprawdę nie warto się krępować, pytając o pomoc pro bono. W środowisku prawniczym jest to bardzo popularna forma działalności i prawdopodobnie większość prawników ma już takie doświadczenie.